Choć twórcze pisanie nastraja optymizmem, popełnianie błędów językowych jest nieuniknione. Język polski uznaje się za jeden z trudniejszych również dla rodzimych użytkowników.
Gdy wydajemy swoją książkę, nieoceniona jest praca redaktora, ściśle związana z tekstem. Redaktor nanosi poprawki stylistyczne, interpunkcyjne, gramatyczne, ortograficzne. Czy jest sposób na to, aby uniknąć wielu poprawek w swoim tekście? Najważniejsze to zdawać sobie sprawę z najczęściej popełnianych błędów i móc nad nimi zapanować. Poniżej kilka przykładów.
- Powtórzenia
Dużym problemem jest powtarzanie tych samych słów, zwrotów w obszarze jednego zdania lub kilku. Czasami wystarczy zatrzymać się na chwilę, przeczytać dany fragment uważnie, aby zauważyć zbędne nagromadzenia wyrazowe. Z łatwością można je zamienić na synonimiczne. W niektórych wydanych książkach powtórzenia są częste, czy tak ma być? Nie zapominajmy, że powtórzenia nie zawsze są złe. Stosowanie ich celowo pełni funkcję uspójnienia wypowiedzi, czasami podkreślenia danego zjawiska.
- Problematyczne imiesłowy
Nieprawidłowe używanie imiesłowów to częsta sytuacja w książkach poddawanych redakcji i korekcie językowej. Imiesłowowy równoważnik zdania jest poprawny tylko wtedy, kiedy w obu częściach zdania występuje ten sam wykonawca czynności.
Inną problematyczną sytuacją jest mieszanie w zdaniach imiesłowu przysłówkowego współczesnego (-ąc) i uprzedniego (-wszy/ -łszy). Aby być świadomym użytkownikiem języka, warto zapamiętać dwie zasady:
- Imiesłowu przysłówkowego współczesnego używamy, gdy mówimy o czynnościach, które dzieją się w tym samym czasie. Pisząc tekst, myślałam o najczęstszych błędach autorów.
- Imiesłowu przysłówkowego uprzedniego używamy, gdy jedna z czynności poprzedza drugą. Zgromadziwszy materiał, napisała artykuł.
Jeśli jest taka możliwość, unikajmy ich i zamiennie stosujmy czasowniki. Imiesłowy przysłówkowe współczesne i uprzednie muszą być oddzielone od siebie przecinkami. Nieco inaczej jest w imiesłowach przymiotnikowych, w których przecinkiem oddzielamy te imiesłowy, które wprowadzają treść uzupełniającą. Jeśli imiesłów przymiotnikowy zawęża znaczenie rzeczownika, przecinek jest niepotrzebny.
- Niedokończone zdania złożone
Chętnie posługujemy się zdaniami złożonymi (pozwalają na przekazanie wielu informacji w obrębie jednego wypowiedzenia). Mimo wszystko są problematyczne, ponieważ często nie oddzielamy ich przecinkami. Każde wtrącenie powinniśmy oddzielić z obu stron przecinkami. Przecinki wstawiamy pomiędzy częściami składowymi zdań złożonych współrzędnie (przeciwstawnych i wynikowych) i pomiędzy częściami składowymi zdań złożonych podrzędnie. Jeśli spójniki „i, ani, albo…” są powtórzone w obrębie zdania, nie bójmy się stawiać przed nimi przecinków. Są konieczne, chociaż mogą wyglądać obco! Spędźmy jesienny czas na czytaniu książek albo na piciu herbaty, albo na długich spacerach.
- Połączenia dwóch fraz
Szybki i znaczący rozwój języka powoduje, że łączymy różne połączenia wyrazowe w jedno, doprowadzając do powstawania rażących błędów i powielania ich. Świadomy użytkownik języka może ironicznie bawić się kontaminacjami, ale jest ryzyko, że zaczną być powtarzane jako te poprawne. Najczęstszymi błędami są:
- W każdym bądź razie – połączenie „w każdym razie” i „bądź co bądź”. Nie łączymy tych zwrotów, używamy ich osobno!
- Między Bogiem a prawdą – zniekształcone powiedzenie „Bogiem a prawdą”, które oznacza ‘prawdę mówiąc, mówiąc szczerze’. Dodane słowo „między” powoduje, że ten zwrot staje się bezsensowny, bo stawiamy Boga w opozycji do prawdy.
- To by było na tyle – kontaminacja „to byłoby wszystko” i „to tyle na dziś” użyta żartobliwie pod koniec XX wieku, uznawana za żart językowy, ale przez niektórych nieświadomie powielana i uważana za formę poprawną.
- Pleonazmy
Choć żartobliwie mówimy o maśle maślanym, to bezwiednie posługujemy się innymi pleonazmami, czyli związkami wyrazowymi, w których jedna część wypowiedzi zawiera te same treści, które występują w drugiej części. Oto kilka przykładów: cofnąć się do tylu, kontynuować dalej, wzór do naśladowania, akwen wodny, fakt autentyczny, zabić na śmierć.
Czy możemy cofnąć się do przodu, zabić kogoś nie na śmierć? Albo czy fakt może nie być autentyczny? Gdy przyjrzymy się podanym przykładom, bez trudu zlokalizujemy pleonazmy w swoim tekście i skutecznie się ich pozbędziemy.
Popełnianie błędów jest naturalnym zjawiskiem, którego nie unikniemy. Warto zdawać sobie z tego sprawę, ale jednocześnie stale utwierdzać się w swoich przekonaniach, korzystając ze słowników. Zrozumienie mechanizmu popełnianego błędu jest pierwszym krokiem do skupiania uwagi na poprawności. Autorzy książek chcą wypuścić w świat swoje utwory i przekazywać je czytelnikom. Dbajmy więc o to, aby odbiorcy korzystali z publikacji, w których zachowana jest poprawność językowa.
