Poziomy dostępności WCAG – A, AA, AAA

Poniżej szczegółowo omawiam poszczególny poziomy dostępności. Warto zauważyć, że w narzędziach typu Ace by Daisy czy walidacji pod kątem dostępności, mamy do zaznaczenia opcje dot. braku migających świateł czy tłumaczenia na język migowy, co przy publikacjach tekstowych, ewentualnie z ilustracjami nie będzie miało zastosowania – mamy więc o tyle prościej, że sporo tych elementów po prostu nas w epubach nie dotyczy.

Poziomy WCAG w odniesieniu do e-booków w formacie EPUB przedstawiają się następująco.

Poziom A (podstawowy)

To absolutna baza. Jeśli go nie spełniasz, e-book jest praktycznie niedostępny dla czytników ekranu i osób niewidomych.

Wymagania, które mają zastosowanie w EPUB-ach:

• każdy obraz ma opis alternatywny (alt)
• tekst nie jest osadzony w grafice (np. cytaty jako obrazki)
• logiczny porządek treści (czytnik odczytuje tekst we właściwej kolejności)
• obsługa wyłącznie klawiaturą (czyli brak interakcji wymagającej np. kliknięcia myszą)

To absolutne minimum i każdy e-book powinien być tak przygotowany – bez tego nie ma mowy o dostępności.

Poziom AA (zalecany i wymagany np. w sektorze publicznym)

To najczęściej stosowany standard. Spełnienie go oznacza, że e-book jest dostępny dla większości użytkowników, w tym osób słabowidzących, z dysleksją, korzystających z powiększenia czy czytnika ekranu.

Dodatkowe wymagania:

• kontrast tekstu do tła min. 4.5:1 – raczej stosujemy zawsze teksty czarne na białym tle, więc tutaj nie powinno być problemów;
• poprawnie zadeklarowany język w metadanych i w strukturze HTML (lang="pl") – najnowszy InDesign przy generowaniu pliku dodaje właściwe atrybuty; czasami może być koniecznośc dodawania ich ręcznie, bezpośrednio w kodzie, szczególnie jeśli języki w InDesign nie były poprawnie oznaczone;
• zachowana struktura nagłówków (H1, H2, H3…) – po kolei, również łatwo to osiągnąć, właściwe oznaczając opcje eksportu w stylach akapitowych naszych nagłówków;
• powiększenie tekstu nie psuje układu e-booka (skalowalny layout) – w przypadku e-booków z opcją płynnego tekstu (a więc nie fixed layout) – bez problemów;
• linki mają sensowny opis (np. „pobierz plik PDF”, a nie „kliknij tutaj”).

W EPUB-ie wszystko to można zrobić bez większego wysiłku. Jeśli korzystasz z sensownego edytora (np. InDesign, Calibre Book Editor), to osiągnięcie poziomu AA to po prostu świadoma praca z metadanymi, CSS i strukturą dokumentu. Nieco dodatkowej pracy może wymagać opisywanie ilustracji (alt), czy definiowanie poszczególnych języków.

Poziom AAA (najwyższa dostępność)

To poziom dla tych, którzy chcą przygotować publikację absolutnie bez barier. Nie jest wymagany prawnie i często nie ma zastosowania do książek tekstowych, chociaż w praktyce większość punktów w publikacjach tekstowych spełniamy i tak, bo w głównie tekstowych publikacjach nie jest to wcale takie trudne.

Co z poziomu AAA można zastosować w EPUB:

• wyższy kontrast tekstu (7:1) – o kontraście więcej poniżej,
• wersja uproszczona treści (dla tekstów trudnych – np. dodanie słowniczka lub podsumowania) – to by wymagało dodatkowego przygotowania, więc wg mnie de facto nowego wydania… Trudne do realizacji, bo powinniśmy otrzymać w takim przypadku dodatkowy, uproszczony tekst od redaktora,
• rozbudowane opisy grafik (np. do map, wykresów),
• teksty formatowane z zachowaniem większych odstępów między wierszami i literami (czytelność),
• tytuły i nagłówki w każdej sekcji (czytelna struktura),
• brak ograniczeń czasowych, migania itp. – EPUB i tak tego nie używa

Natomiast inne wymagania, jak tłumaczenie na język migowy, obsługa formularzy czy kontrola nad wpisywanymi danymi – nie mają zastosowania w książkach elektronicznych.

O kontraście – dodatkowe wyjaśnienie

Kontrast 7:1 to bardzo wysoka różnica jasności między kolorem tekstu a tła. Dotyczy głównie małego tekstu i jest wymagany na poziomie WCAG AAA.

W praktyce oznacza to, że:

• czarny tekst na białym tle zawsze spełnia ten wymóg,
• ciemnoszary tekst (#333, #222) też zwykle spełnia,
• jasnoszary (#999, #aaa) już nie – jest zbyt słaby.

Aby sprawdzić kontrast:

1. Wchodzimy na stronę webaim.org/resources/contrastchecker.
2. Wpisujemy kolor tekstu i tła.
3. Narzędzie pokaże, czy spełniamy poziom A, AA czy AAA.

Przykłady:

• jasnoszary #999 na białym tle: 3.6:1 → nie spełnia nawet poziomu AA
• czarny tekst na białym tle: 21:1 → spełnia wszystko
• ciemnoszary #333 na białym tle: 15.3:1 → OK

Poziom WCAG AAA – co to oznacza dla e-booka EPUB?

Poziom AAA w WCAG to najwyższy poziom dostępności, ale wiele jego wymagań nie dotyczy bezpośrednio e-booków lub trudno je wdrożyć. Co więc można realnie zastosować w pliku EPUB?

1. Kontrast 7:1 (kryterium 1.4.6)

Czarny tekst na białym tle zawsze spełnia ten wymóg, więc w większości przypadków spełniamy ten punkt.

2. Prosty język lub wersja alternatywna (3.1.5)

Jeśli książka zawiera specjalistyczny język, można dodać słowniczek, podsumowanie lub prostszą wersję fragmentów. Nie ma narzędzia, które zrobi to automatycznie – to kwestia decyzji autorskiej i współpracy z autorem/redaktorem.

3. Elastyczny CSS (1.4.8)

Nie stosujemy się sztywnego formatowania tekstu. Konieczne zadbanie, by czcionki skalowały się poprawnie, zachowanie odpowiednich odstępy między liniami, literami i słowami. Używamy jednostek względnych (em, %), a nie px.

4. Obrazy jako tekst lub z alt-em (1.4.9)

Nie używamy grafik zawierających tekst (np. cytaty, nagłówki). Jeśli są konieczne – należy zadbać, by tekst ten był powtórzony w treści e-booka, a obraz miał opis alternatywny.

5. Brak elementów migających, wygasających (2.2.3, 2.3.2)

Domyślnie EPUB nie zawiera migających treści ani ograniczeń czasowych. Tego punktu po prostu się nie łamie – chyba że ktoś na siłę wstawi JavaScript, co nie jest zalecane.

6. Tytuły i nagłówki (2.4.8, 2.4.10)

Każdy plik HTML powinien mieć oznaczony tytuł (<title>) i logiczne nagłówki w treści (<h1>, <h2> itd.). To podstawa dla czytników ekranu.

7. Język migowy (1.2.6)

To wymaganie dotyczy materiałów wideo. Jeśli EPUB zawiera osadzony film (są takie?), warto rozważyć dołączenie wersji z tłumaczeniem na język migowy. W przypadku tekstu nie ma to zastosowania.

8. Pomoc przy formularzach i błędach (3.3.5, 3.3.6)

E-booki nie zawierają formularzy, więc te wymagania nie mają zastosowania.

Więcej o dostępności: