Polecane oprogramowanie do pracy z e-bookami EPUB

E-booki w formacie EPUB to już nie dodatek – to standard i codzienność. Aby przygotować plik dobrej jakości, często nie wystarczy eksport z Worda czy InDesigna – potrzebne jest odpowiednie oprogramowanie, które umożliwia edycję kodu, walidację i optymalizację treści. Poniżej zebrałam różne narzędzia, które mogą być przydatne zarówno przy codziennej pracy, jak i bardziej zaawansowanych tytułach. Część jest dostępna po polsku, większość jednak wymaga znajomości języka angielskiego.

Punktem wyjścia jest dla mnie zawsze Adobe InDesign – najnowsza wersja (2025), gdyż najlepiej wspiera dostępność i generuje więcej poprawnych znaczników (np. ARIA) niż poprzednie wersje.

Calibre – zarządzanie, konwersja i edycja EPUB

Strona: https://calibre-ebook.com
Systemy: Windows, macOS, Linux
Typ: Menedżer e-booków z edytorem EPUB

Moje ulubione narzędzie do zarządzania e-bookami oraz pracy z kodem. Wszystko w jednym miejscu = wygoda. Calibre to rozbudowane narzędzie służy do konwersji między formatami (EPUB, MOBI, AZW3, PDF), zarządzania biblioteką e-booków czy edycji metadanych (bardzo przejrzysty panel, lubię dodawać metadane poprzez ten program). Zawiera także edytor EPUB (chociaż nie lubię w nim pracować z dzieleniem poszczególnych plików HTML do tego lepiej sprawdza mi się kolejny kandydat). Warte uwagi są liczne wtyczki, które znacząco poszerzają możliwości programu.

Polecane wtyczki do Calibre (stan na 2025):

• EpubCheck
  Pozwala sprawdzić poprawność strukturalną EPUB 2 i 3. Korzysta z narzędzia EpubCheck opracowanego przez W3C. Ułatwia wykrywanie błędów w kodzie i ostrzeżeń przed wysyłką pliku do dystrybucji. Możliwość sprawdzenia e-booka przez tę wtyczkę od razu w programie to dla mnie spora oszczędność czasu.
• ACE
  Integracja z narzędziem Ace by DAISY, umożliwiająca sprawdzenie dostępności e-booka z poziomu Calibre. Sprawdza strukturę nagłówków, opisy alternatywne, znaczniki ARIA i metadane A11Y – zgodnie ze standardami EPUB Accessibility 1.1 i WCAG 2.1.
• EpubMerge / EpubSplit
  Pozwalają łączyć lub dzielić pliki EPUB (np. zbiór opowiadań, podział na tomy lub rozdziały).

Sigil

Strona: https://sigil-ebook.com
Systemy: Windows, macOS, Linux
Typ: Edytor WYSIWYG + edycja kodu XHTML/CSS

Sigil to darmowy, rozbudowany edytor plików EPUB, który pozwala na edycję zarówno wizualną, jak i kodową. Umożliwia dokładną kontrolę nad strukturą dokumentu, metadanymi, tagami semantycznymi, a także podgląd efektu końcowego.

Na polskim rynku to jedno z dwóch podstawowych narzędzi do pracy z kodem w EPUB-ach.

Warte uwagi wtyczki do Sigila:

• Access-Aide – sprawdza i ułatwia wdrażanie dostępności cyfrowej (ARIA roles, nagłówki, alt-teksty).
  Repozytorium: GitHub

O ile wtyczki do Calibre są przeze mnie przetestowane i z czystym sumieniem mogę je polecić, o tyle Sigila używam głównie do operacjach na plikach html – kopiowanie, dzielenie – więc wtyczek do niego nie testowałam, jednak w szkoleniach, w których uczestniczyłam, spotkałam się z poleceniem powyższej. Jeśli ktoś z Was chciałby się podzielić ciekawymi wtyczkami do Sigila – zapraszam do kontaktu.

ACE by DAISY – walidacja dostępności EPUB

Strona: https://inclusivepublishing.org/toolbox/accessibility-checker/
Typ: Narzędzie wiersza poleceń lub aplikacja graficzna
Cel: Walidacja dostępności według EPUB Accessibility 1.1 + WCAG

Świetny programik! ACE (Accessibility Checker for EPUB) sprawdza, czy e-book spełnia wymagania dostępności, takie jak poprawna struktura nagłówków, obecność alternatywnych opisów, deklaracje języka czy metadane A11Y. Jest nieoceniony przy pracy nad profesjonalnymi i instytucjonalnymi publikacjami. Pozwala na uzupełnienie np. brakujących metadanych dot. dostępności.

GreenLight – do testowania działania

Strona: https://circularsoftware.com/apps/greenlight
Opis:
Kolejne narzędzie polecane na szkoleniach, które ja odpaliłam, przejrzałam i odłożyłam na przysłowiową półkę. GreenLight pozwala na testowanie EPUB-ów przygotowanych w InDesignie. Ma sprawdzać struktury nagłówków, obecność znaczników epub:type, opisów alternatywnych i metadanych. Podobno przydatne dla osób, które chcą testować dostępność bez zaglądania do kodu, ja wolę przejrzeć kod i obsługa tego narzędzia póki co jest dla mnie mało intuicyjna – ale zostawiam, może się komuś przyda. Poniżej screen na opcje narzędzi (w tle, jak widać, indykowy plik z pogubionymi krojami).

Edytory kodu i przeglądarki EPUB

Kilka polecanych narzędzi do testowania dostępności – u mnie w fazie testów, dam znać jak efekty za jakiś czas.

• Visual Studio Code + EPUB Viewer – do edycji kodu EPUB (po rozpakowaniu)
• Readium (rozszerzenie do Chrome) – przeglądarka EPUB 3 z obsługą testowania dostępności
• Thorium Reader – darmowy, otwartoźródłowy czytnik EPUB3 z naciskiem na dostępność
  https://www.edrlab.org/software/thorium-reader/

Dodatkowe narzędzia i źródła wspierające pracę z EPUB

• Blitz CSS Framework (GitHub – FriendsOfEpub) – gotowy zestaw stylów CSS zoptymalizowanych pod EPUB, zgodny z dobrymi praktykami publikacyjnymi – możemy taki styl zaimplementować do pliku podczas eksportu z InDesigna. Dla mnie jest to BARDZO ciekawa opcja, chociaż wymaga spojrzenia na plik EPUB z zupełnie innej strony (czyli odchodzimy w 100% od prób odwzorowywania layoutu z druku/PDF-a, a stawiamy na uniwersalny, prosty i dostępny kod).
• eBook Tricks (https://friendsofepub.github.io/eBookTricks/) – zbiór trików i praktycznych wskazówek do ręcznej edycji EPUB-ów: opisy alternatywne, semantyka, spisy treści itp.
• POET Image Description Tool (http://diagramcenter.org/poet.html) – proste narzędzie online do tworzenia alternatywnych opisów grafik zgodnych z WCAG i standardami DIAGRAM Center – na polskim rynku średnio przydatne, bo opisy są generowane po angielsku.
• DAISY Publishing Knowledge Base (http://kb.daisy.org/publishing/) – oficjalna baza wiedzy na temat standardów EPUB i publikowania dostępnego (ARIA, metadane, opisy obrazów, tabele, przypisy itd.) – regularnie korzystam z tej bazy i na jej podstawie tworzę sporo materiałów, kopalnia wiedzy i przykładów, ale znów – only english.
• EPUB ARIA Authoring Guide (https://idpf.github.io/epub-guides/epub-aria-authoring/) – przewodnik po stosowaniu atrybutów role i epub:type w celu zapewnienia dostępności; po polsku omówiłam temat w tym artykule.
• EPUBSecrets (http://epubsecrets.com) – ciekawy blog ekspercki z artykułami nt. dostępności, semantyki i narzędzi do pracy z EPUB. W wolnej chwili warto poczytać.

Podsumowanie

Do profesjonalnej pracy z plikami EPUB warto łączyć różne narzędzia: