Jak dobrać krój pisma do książki dla dzieci?

W projektowaniu książek dla dzieci często najwięcej uwagi poświęcamy ilustracjom i kolorom. Rzadziej zastanawiamy się, jak duży wpływ ma na komfort czytania sam krój pisma – a to właśnie on decyduje, czy młody czytelnik będzie mógł skupić się na treści i bez przeszkód poznawać literackie światy.

Na co zwracać uwagę przy wybieraniu fonta do książki dla młodego czytelnika

Kiedy dobieramy krój pisma do książki skierowanej do najmłodszych czytelników, interesuje nas przede wszystkim jego funkcjonalność:

czytelność liter,
przewidywalność form,
brak ozdobników utrudniających rozpoznanie znaków,
odpowiednia wielkość i interlinia.

Często stosowane są tzw. kroje infant (czasem „schoolbook”), czyli o uproszczonych formach liter (np. litera „a” wygląda tak, jak uczą się ją pisać dzieci, a nie jak w typowym kroju książkowym). Tego typu litery są łatwiejsze do rozpoznania, szczególnie dla początkujących czytelników.

Cormorant Infant — Porównanie klasycznego kroju Cormorant z wersją Infant

Poza wyglądem samych liter, istotna jest również proporcja wysokości x‑height (wysokości liter takich jak „x”, „a”, „o”), a także to, czy krój zachowuje dobre światło między znakami. Zbyt ciasne litery lub zamknięte wnętrza glifów mogą sprawić, że tekst będzie wyglądał jak szara plama, trudna do odkodowania dla niewprawionego oka.

Kiedy warto stosować uproszczone kroje?

Nie każdy tekst dla dzieci wymaga uproszczonego kroju. W książkach dla przedszkolaków czy pierwszaków, a więc maluchów, które dopiero uczą się czytać, warto sięgnąć po takie rozwiązania. W publikacjach dla starszych dzieci możemy już stosować klasyczne kroje książkowe, pod warunkiem że mają odpowiedni rozmiar, otwarte formy i spokojny rytm.

Dla starszych dzieci lubię stosować np. krój Bespoke Serif

Istnieją również kroje projektowane specjalnie z myślą o osobach z dysleksją – takie jak Dyslexie, OpenDyslexic. Wspominam o nich tutaj bardziej w formie ciekawostki – w praktyce nie znajdują szerokiego zastosowania, głównie ze względu na brak jednoznacznych dowodów na ich skuteczność. Choć niektóre źródła i obserwacje nauczycieli wskazują, że dzieci lepiej radzą sobie z tekstem przygotowanym przy ich użyciu (1), inne badania (2) nie potwierdzają tego efektu – nie wykazano poprawy tempa ani dokładności czytania.

Moja opinia jest taka, że lepiej sprawdzają się czytelne, proste kroje bezszeryfowe. Mają równy rytm, są spokojne wizualnie i nie wprowadzają dodatkowego chaosu. Kroje takie jak Lato, Roboto czy Lexend są zalecane również przez organizacje zajmujące się dostępnością. Choć kiedyś mówiło się (sama się tego uczyłam), że bardziej czytelne są kroje szeryfowe, obecnie spotykam się z teorią, że szeryfy mogą zaciemniać kształty liter i np. osobom z dysleksją czyta się teksty złożone takimi fontami gorzej. Badania i eksperymenty śledzenia wzroku wykazały, że dzieciom z dysleksją czyta się najłatwiej właśnie teksty przygotowane prostymi bezszeryfowymi krojami (3, 4, 5).

Przykłady polecanych krojów do składu książek dla dzieci

Płatne:

Sassoon Primary / Infant – bezszeryfowy, projektowany specjalnie dla dzieci uczących się czytać. Można pobrać np. tutaj: https://www.myfonts.com/fonts/wilton/sassoon-primary/

Font Sassoon Infant stworzony dla młodych czytelników

Gill Sans Infant – bezszeryfowy, klasyczny krój z jednopoziomowym „a” i „g”. Dostępny tu: https://www.myfonts.com/fonts/mti/gill-sans-infant/

Plantin Infant – szeryfowy, uproszczona wersja klasycznego stylu książkowego. https://www.myfonts.com/fonts/mti/plantin-infant/

Bembo Infant – szeryfowy, elegancki i czytelny, z otwartymi formami liter. Dostępny tu: https://www.myfonts.com/fonts/mti/bembo-infant/

Darmowe:

Andika Basic – bezszeryfowy krój edukacyjny, zaprojektowany z myślą o czytelności. Do pobrania: https://software.sil.org/andika/ oraz na Google Fonts: https://fonts.google.com/specimen/Andika

Lexend Deca / Lexend Giga – bezszeryfowe, opracowane z myślą o osobach z trudnościami w czytaniu Można pobrać tu: https://www.lexend.com/ lub na Google Fonts: https://fonts.google.com/specimen/Lexend

OpenDyslexic – bezszeryfowy, z pogrubionymi dolnymi partiami liter. Bardziej jako ciekawostka, niż do faktycznego używania – jest nieczytelny przy dłuższych fragmentach – litery są ciężkie wizualnie, a ich nieregularność może męczyć wzrok. Dostępny tutaj: https://opendyslexic.org/

Open Dyslexic prezentacja fontu dla osób z dysleksją

Cormorant Infant – szeryfowy, inspirowany klasyką. Można pobrać z Google Fonts: https://fonts.google.com/specimen/Cormorant+Infant
ABeeZee – bezszeryfowy, zaprojektowany specjalnie dla dzieci uczących się czytać i pisać. Darmowy. Link: https://fonts.google.com/specimen/ABeeZee

Bespoke Serif – szeryfowy, o dużym oczku – wcześniej już wspomiony – lubię go używać do tekstu ciągłego dla nieco starszych młodych czytelników, tak 10+.

Na co warto zwrócić uwagę podczas składu książki dla dzieci

W typografii, które odbiorcami są dzieci, ważny jest nie tylko wybór kroju, ale również to, jak go stosujemy:

rozmiar pisma: 14–24 pt,
interlinia: minimum +4–6 pt ponad stopień pisma,
krótkie wiersze (do 60 znaków),
duże marginesy oraz dużo świateł, np. formie odstępów między akapitami,
ograniczenie liczby krojów do maksymalnie dwóch (np. jeden czytelny, ale bardziej ozdobny do tytułów, drugi prostszy dla tekstu ciągłego),
warto zrezygnować z dzielenia wyrazów lub ograniczyć je do minimum.

Dobrze dobrany font to taki, którego dziecko po prostu nie zauważa podczas czytania. Nie przeszkadza. Nie zniechęca. Nie staje na drodze do zrozumienia tekstu. Po prostu – jest – i pozwala cieszyć się treścią!