Jakie są podstawowe błędy popełniane przy składzie tekstu? Dlaczego warto ich unikać? 

Dobry skład jest ważny z kilku względów. Świadczy o profesjonalizmie – kiedy już coś wydajemy, zróbmy to dobrze! Ale przede wszystkim – profesjonalnie wykonany skład książki pozwala na bezproblemowy odbiór treści przez czytelnika. Niewłaściwe łamanie powoduje gubienie się wzroku czytelnika, a jak zły projekt może wywołać irytację, kiedy rozmiar fontu będzie zbyt mały, a hierarchia nagłówków – niejasna. Jeżeli zależy nam, aby czytelnik mógł skupić się na fabule, warto zadbać o łamanie zgodne ze sztuką.

Na początek omówimy podstawowe, najczęściej popełniane błędy składu. Posłużymy się stworzoną przeze mnie specjalnie w tym celu pomocą naukową – Rozkładówką Pełną Błędów. Zapraszam do pobrania i zabawy w wynajdowanie błędów składu (i nie tylko?). Przejdziemy przez charakterystykę poszczególnych błędów, zobaczymy je na żywym, tekstowym organizmie. Liźniemy też tematykę projektowania książki – o czym w kolejnych materiałach planuję napisać nieco więcej. A na koniec – polecane książki. A zatem – zaczynamy!

Jakie są najczęściej popełniane błędy składu?

2. Bękarty – ostatni wiersz akapitu u góry nowej kolumny. Do rodziny bękarta (jak dokładnie są spokrewnieni – nie wnikam) – należy szewc, czyli pierwszy wiersz nowego akapitu na dole kolumny. Szewce są uznawane za dopuszczalne, ja ich jednak staram się unikać
3. Justowanie tekstu w wąskiej kolumnie – bardzo często możemy obserwować ten błąd w różnego rodzaju grafikach/karuzelach w social mediach. Robią się bardzo szerokie odstępy międzywyrazowe, często znacznie szersze niż wysokość interlinii.
4. Mrówcze tunele – dawno nie widziałam błędu z tzw. kanalikami. Pojawia się wtedy, kiedy odstępy międzywyrazowe tak układają się pod sobą, że zamiast równej szarości kolumny, widzimy wspomniane kanaliki.
5. Dywizy (łączniki – „-”) w roli myślnika; obecnie najczęściej stosowana jest półpauza („–”, Alt+0150 z klawiatury numerycznej).
6. Znak cala zamiast cudzysłowu typograficznego.
7. Wcięcia w pierwszym akapicie – wcięcia sygnalizują, że zaczyna się nowa całostka. Pierwszy akapit już jest pierwszy, więc nie ma potrzeby, by to dodatkowo sygnalizować.
8. Stosowanie jednocześnie wcięć i odstępów międzyakapitowych – nadmiar informacji. Albo wcięcia, albo odstępy.
9. Nadmiar jednoczesnych wyróżnień – np. jednocześnie bold i podkreślenie, kapitaliki i kursywa itp. 
10. Lustra – powtarzające się zbitki liter w wersach bezpośrednio pod/nad sobą.
11. Numery stron na wakatach i stronach szpicowych (np. koniec rozdziału).

Inne często spotykane błędy

Warto też przy okazji wspomnieć o kilku błędach na etapie projektowania, które często obserwuję.

Do błędów projektu możemy zaliczyć:

1. Zły dobór fontu (np. nieczytelny)
2. Zbyt wiele fontów w jednym projekcie (trzy to maksimum, najlepiej dwa albo jeden – czasem wystarczy wybrać taki, który ma wiele odmian).
3. Niewłaściwy rozmiar kolumny (za dużo/za mało znaków w linii, zbyt wąskie marginesy).
4. Zbędne elementy, które nic nie wnoszą, niepotrzebne żywe paginy.
5. Zbyt małe kontrasty między tłem a tekstem.

Znajdź mnie! – zawołał chochlik drukarski

Na poniższej grafice zaznaczyłam różne błędy. Jesteś w stanie nazwać je wszystkie? A może coś przeoczyłam?

Polecana literatura

Z książek o typografii i składzie polecam:

• Robert Chwałowski, Typografia typowej książki – na początek, najważniejsze zasady zebrane w jednym miejscu;
• Michael Mitchell, Susan Wightman, Typografia książki. Podręcznik projektanta – typograficzna biblia, moja ukochana książka;
• Robert Bringhurst, Elementarz stylu w typografii;
• Keith Houston, Ciemne typki. Sekretne życie znaków typograficznych – dla fascynatów i zainteresowanych historią poszczególnych znaków, takich jak np. ‽ czy ❡;
• Adam Wolański, Edycja tekstów – podstawy dla redaktorów i spec. dtp.